Cevap:
Savunma Sanayi Müsteşarlığı tanımına göre Teknoloji Hazırlık Seviyesi (Technology Readiness Level-TRL), geliştirilen teknolojinin olgunluğunu değerlendirebilmek ve farklı teknolojilerin olgunluk seviyelerini tutarlı bir şekilde karşılaştırabilmek amacıyla geliştirilmiş sistematik bir ölçü/ölçme sistemidir. İlgili teknolojinin kullanım için ne kadar olgun olduğunun nitel olarak belirlenmesi için kullanılan 1-9 seviyeden oluşan bir ölçüttür. TÜBİTAK tarafından yapılan tanımda TRL, geliştirilmekte olan bir teknolojinin olgunluk ve kullanılabilirlik seviyesini ölçmek amacıyla kullanılan bir endeks olarak tanımlamaktadır. Bu endeks daha çok karar vericiler için karşılaştırma (benchmarking), risk yönetimi ve fonlama kararı verme amacıyla kullanılmaktadır.
TRL çalışmaları ilk olarak 1970’lerde NASA’da başlamıştır. Böylece teknoloji yöneticileri NASA’nın geliştirdiği ve ürünlerinde kullanmayı düşündüğü teknolojilerin kullanıma ne kadar hazır olduğunu ölçmek istemişlerdir. Başlangıçta havacılık ve uzay programlarında kullanılmakla birlikte günümüzde sektör bağımsız olarak bir teknolojinin olgunlaşma sürecinin takibi, maliyet, takvim ve bütçe dengelemesi, risk yönetimi alanlarında yaygın olarak kullanılmaktadır.
Ülkemizde TÜBİTAK ARDEB, TEYDEB ve Ufuk 2020 (H2020) Programları kapsamında TRL endeksi baz alınmaktadır. Örneğin, H2020 KOBİ Aracına sunulacak projelerin en az TRL6 seviyesinde olması gerekir. Başka bir deyişle proje sunarken elinizde fikir aşamasından ziyade prototipi oluşturulmuş veya buna yakın bir seviyedeki bir proje önerisinin olması beklenmektedir. TRL6 değerinde olan bir projenin teknoloji doğrulaması aşamasında olduğu söylenebilir. Ürünün denendiği konusunda somut veriler sunulabilmeli ve metodolojinin oluşmuş, gerçek ortamda uygulamasının yapılmış olduğu gösterilebilmelidir.
| THS | Temel Açıklama | Detay |
| THS 1 | Temel ilkeler gözlendi ve raporlandı. | En düşük teknoloji hazırlık seviyesidir. Daha çok teknolojinin temel özelliklerinin kâğıt üzerinde gösterimini içerir. Bu seviyede temel araştırma prensipleri, bir gözlem veya bir rapor ile ortaya konur. |
| THS 2 | Teknoloji konsepti veya uygulaması formüle edildi. | Teori ve bilimsel prensipler, belirli bir uygulama alanındaki konseptin tanımlanmasına odaklanır. Uygulamaların karakteristik özellikleri tanımlanır. Uygulamaların analizi veya simülasyonu için analitik araçlar geliştirilir. Herhangi deneysel bir kanıt veya detaylı bir analiz bu aşamada yoktur. Yeni konsept, fiziksel ve matematiksel prensiplere dayanmaktadır. |
| THS 3 | Analitik ve tecrübeye dayalı olarak, kritik işlev ve/veya özellik kanıtlandı. | Konsept gösteriminin onaylandığı aşamadır. Teknoloji olgunlaşma sürecinin bu adımında aktif Ar-Ge, analitik ve laboratuvar çalışmaları ile başlamıştır. Bu seviyede THS 2’de ortaya atılan fikirler, deneysel ve analitik olarak kanıtlanmalıdır. |
| THS 4 | Laboratuvar ortamında tezgâh üstü, bileşen ve alt bileşen doğrulaması yapıldı. Laboratuvar ortamında prototip elde edildi. | Prototipin tüm aksamları ile entegre edildiği ve test ile doğrulanmasının yapıldığı aşamadır. Teknoloji alt bileşenleri veya temel teknolojilerinin tümü prototip üzerine entegre edilmiştir. Test aşamasında, tüm temel teknolojileri ve alt bileşenleri entegre edilmiş olan prototip, tam ölçekli problem ve veri setleri ile test edilir. Laboratuvar ortamında prototip elde edilmiştir. |
| THS 5 | Laboratuvar prototipinin (tezgah üstü tasarım veya bileşen) uygun çevresel ortamda doğrulaması yapıldı. | Laboratuvar prototipinin veya temsili modelin uygun çevresel ortamda (gerçek ortamı temsil eden ortamda) ilk denenmesinin ve doğrulamasının yapıldığı aşamadır. THS 4 ve TH5 in arasındaki temel fark geliştirilmekte olan sistemin doğruluğunun (fidelity) bir kademe daha artmış olmasıdır. Prototip uygulamaları, hedef çevre ve ara yüzleri karşılamalıdır. |
| THS 6 | Sistem/alt sistem modeli ya da prototipi, uygun çevresel ortamda gösterildi. | Tam ölçekte karşılaşılabilecek olası tüm gerçek problemlerin, uygun çevresel ortam şartlarında temsili model veya prototipe uygulandığı aşamadır. Bu aşamada prototip veya temsili model örneğin uçmak veya uzaya gönderilmek zorunda değildir. Bu ortamları simüle eden, uygun çevresel ortamda testler yapılmalıdır. Seri üretim prototipi bu aşamanın sonunda ortaya çıkarılabilir. |
| THS 7 | Prototip operasyonel ortamda (gerçek ortam) gösterildi. | Operasyon ortamında (gerçek ortamda) sistem prototipi gösterimi aşamasıdır. Sistem veya prototip, gerçek ölçekte veya gerçek ölçeğe yakın boyutta, tüm fonksiyonların deneme gösterimi ve testler için uygundur. Operasyonel ortamda doğrulama yapılmıştır (örn. Uçuş testleri yapılması veya ilaçlar için Faz 2 çalışmasının yapılması ve Faz 3 klinik araştırması için FDA’den onay alınmış olması veya geliştirilen bir otomatik hastane yatağının hastanede belli bir süre denenmesi vb). Seri üretim prototipinde iyileştirmeler yapılır. Prototip, tamamlayıcı ve ana sistemlerle iyi şekilde entegre olmuştur. Tasarım onayları ve testleri yapılmıştır. |
| THS 8 | Sistem tamamlandı ve performans değerlendirmesi test ve gösterimle yapıldı (üretim hattına ilişkin hazırlıklar tamamlandı). | Sistem geliştirmenin son aşamasıdır. Çoğu kullanıcı dokümanları, eğitim dokümanları ve bakım dokümanları tamamlanmıştır. Nihai üretim çizimleri tamamlanmıştır. Tüm fonksiyonel testler operasyon ortamında farklı senaryolar ile test edilmiştir (uluslararası sertifikasyonlar örn: Amerikan Federal Havacılık Dairesi sertifikasyonu). Kalite belgeleri tamamlanmıştır. |
| THS 9 | Sistem ticarileşti. | Sistem ömür devri planlamaları tamamlanmıştır (üretim/yatırım, işletme ve idame maliyet kalemleri, vb.). Optimum maliyet kalemleri planlanmıştır. Ürün/sistem ticarileşmiştir; pazara sunulmuştur. |
