Strateji kelimesi köken olarak, strategos/strategus kelimelerinden gelir. Yunancada ordunun lideri, general anlamını taşır. Askeri alandan günümüze evrilmiş ve sosyal bilimlere konu olan ve işletmeler için vazgeçilmez bir kavram haline gelmiştir.
İşletme bakışıyla strateji, işletmeye yön vermek ve rekabet avantajı sağlamak amacıyla; işletmenin yetenek ve kaynaklarının, dış çevre tarafından yaratılan fırsatlar ve riskler ile uyumlandırma sürecidir. İşletmeyi başarıya götürecek genel hedef ve amaçların, dış çevre ve rakipler dikkate alınarak, sahada uygulanacak aksiyonlara dönüştürebilme becerisidir. İşletmeyi geleceğe hazırlayan kararlar bütünüdür.
Peter Drucker, stratejik yönetimin ana görevinin, bir işin misyonunu baştan sona düşünmek ve “Bizim işimiz nedir, ne olmalıdır?” sorularını sorarak, belirlenen amaçlar doğrultusunda, belirlenen kararların yarınki sonuçları vermesini sağlamak olduğunu söylemiştir.
Stratejik yönetim, üst yönetimin görev ve sorumluluğunda olan, yöneticilere rehberlik eden ve yol gösteren, işletme kaynaklarının amaca yönelik kullanımı ve dağıtımını sağlayan, uzun dönemli faaliyetlere ve sonuçlara odaklanan, işletmenin varlığını sürdürmesi için kendisini tehdit eden dış çevreyi (rakipler, müşteriler, aracılar, tedarikçiler) de analiz edebilen bir yönetim sürecidir.
Stratejik yönetim;
- Kaynakların etkin ve verimli kullanabilme becerisini geliştirir,
- İşletmenin güçlü ve zayıf yanlarını değerlendirerek, aynalama yapar,
- İşletmenin tüm birimlerinin ortak bir hedef etrafında toplanmasını sağlar,
- Dış çevrenin devamlı analizi ile fırsat ve risklerin yakından takip edilebilmesine olanak tanır,
- Sektörel olarak yerel ve global koşulların değerlendirilmesini sağlar.
Bu sayede, işletmeye sağlam bir gelecek yaratma imkânı sunar.
Stratejik yönetim anlayışı; belirsiz, değişken ve oldukça riskli bir çevrede, niteliksel ve niceliksel bilginin düzenlenip, belirsiz şartlar altında etkili karar verebilme yeteneği kazandırır.
Stratejik yönetim, çevreyi değerlendirme ve geleceği tahmin etme imkânı verir. İşletme nasıl davranacağı ve ne gibi tedbirler alacağı konusunda öngörüde bulunabilir. Fırsat ve tehditleri izleme imkânı yakalar.
Stratejik yönetim, işletmenin departmanları arasında koordinasyonu sağlayarak, ortak bir hedefe doğru birlikte ilerlemelerini sağlar. Stratejinin olmaması halinde departmanlar farklılaşarak, her biri kendi amacını gerçekleştirme eğilimini gösterecektir.
Stratejik yönetimin işletmelere avantajları şunlardır:
- Değişen dış çevre koşullarını takip etme,
- Tanımlı amaçlar ve alt hedefler,
- Karar vericilere ışık tutma,
- Sağlıklı kaynak yönetimi,
- İş kararlarını sistemli bir yapıda oluşturma,
- Bir şirketin temel problemlerini araştırma,
Stratejik Analiz Süreci ‘NEREDEYİZ?’
Stratejik yönetimin en önemli aşamalarından biridir. İşletmeler bu süreçte, iç ve dış çevreyi incelerler. İşletmenin güçlü ve zayıf yanlarını, dış dünyaya ait fırsat ve tehditleri belirlerler. Pazar durumu, rakiplerin durumu, sektörel dinamikler incelenerek, strateji seçimi için önemli referans noktaları belirlerler.
- Genel Çevre Analizi yapılır; ekonomik çevre, politik ve yasal etmenler, sosyokültürel ve demografik çevre, teknolojik çevre, ekolojik çevre ve uluslararası çevre analiz edilir.
- Endüstriyel çevre analizi yapılır; tedarikçiler, müşteriler, ikame ürün ve hizmetler, rakipler analiz edilir.
- İşletme Analizi yapılır; sektör ve ürün grubu analizi, işletmenin varlık ve yetenekleri, fonksiyonel (pazarlama yönetim süreçleri, finans ve muhasebe, şirket kültürü, insan kaynakları, vb.) analiz, rakip analizi bu kapsamda ele alınır.
- Fırsat ve tehditler değerlendirilir.
- Güçlü ve zayıf yönler değerlendirilir.
- GZFT(SWOT) analizi yapılır.
Stratejik Yönü Çizme Süreci ‘BİZ KİMİZ VE NEREYE ULAŞMAK İSTİYORUZ?’
- Misyon tanımlanmış olmalıdır. Kurumun var olma nedeni olan misyon, organizasyonun değerlerini ve önceliklerini tanımlar.
- Vizyon tanımlanmış olmalıdır. Tüm çalışanların paylaştığı ve katkı sağladığı, işletmenin gelecekteki fotoğrafı olan vizyon, geleceğin ne şekilde şekilleneceğini aktaran zihinsel bir tasarımdır.
- Değerler tanımlanmış olmalıdır. İşletmenin bireyleri tarafından kabul edilmiş standartlar, prensipler, tutumlar ve hisler olarak tanımlanan değerler kümesi, kurumun ideallerini de yansıtır.
- Amaçlar ve hedefler belirlenmiş olmalıdır. Amaçlar, belirli faaliyetleri gerçekleştirerek ulaşılmak istenen durumlardır. Stratejik amaçlar, yöneticilere, politikaların belirlenmesinde, kaynakların seçiminde, programların hazırlanmasında yol gösterici niteliklere de sahiptir. Hedefler ise, amaçların gerçekleşmesine yönelik spesifik ve ölçülebilir alt amaçlardır. Bir amacı gerçekleştirecek birden fazla hedef olabilir.
Strateji Belirleme ’NASIL ULAŞIRIZ?’
- Stratejik seçeneklerin sınıflandırılması gerekir. Temel stratejiler, rekabet stratejileri, fonksiyonel stratejiler, vb olarak gruplandırmak gereklidir.
- Temel stratejiler yani kurumsal yönetim stratejileri (Büyüme, tasarruf, durgun büyüme) belirlenmelidir.
- Stratejik iş birimleri ve portföy yönetim stratejileri belirlenmelidir.
- Global stratejiler belirlenmelidir.
- Rekabet stratejileri belirlenmelidir.
Fonksiyonel Stratejilerin/İşletme Politikalarının Oluşturulması ‘HANGİ DAVRANIŞLARI SERGİLEYELİM?’
- Strateji seçimlerinin ardından, seçilen stratejiler doğrultusunda işletme politikaları gözden geçirilir ve departman seviyesinde hangi davranış modellerinin strateji ile uyumlu olduğu, hangilerinin uyumsuz olması nedeniyle terk edilmesi gerektiğine karar verilir.
- Finans ve muhasebe işlevlerine ait politikalar belirlenir. Şirketin kaynak dağıtım süreci ve bütçeleme faaliyetleri ile bağlantılıdır.
- Pazarlama politikaları belirlenir. Ürün ve Pazar politikaları, fiyat politikaları, dağıtım politikaları, reklam ve tutundurma politikaları, satış sonrası destek politikaları bu başlık altındadır.
- Üretim ve satın alma politikaları belirlenmelidir. Etkin ve verimli üretim hedeflenerek, müşterinin istediği ürün, istediği zamanda ve istediği kalitede, belirli bir katma değer ile üretilmelidir.
- İnsan kaynakları politikaları belirlenmelidir.
- Araştırma ve geliştirme politikaları belirlenmelidir.
- Halkla ilişkiler politikaları belirlenmelidir.
Stratejik Plan Oluşturma ’YOL HARİTAMIZ NEDİR?’
- Hedefler, alt amaçlar ve bu amaçlara ulaşmak için yapılması gereken faaliyetler, faaliyet plan tablosu ile performans göstergeleri, bütçe ve takvim alt başlıkları yazılı hale getirilip takip edilmelidir.
- İşletme kaynaklarının, iş birimlerine ve fonksiyonel departmanlara etkin ve verimli şekilde dağılımı sağlanmalıdır.
- Hızla değişim gösteren ortamda, planlamanız ne kadar iyi olursa olsun, takip ve güncelleme ihtiyacı olacaktır. Hazırlanan stratejik plan işletmeyle ve dış dünya ile uyumlu ve beraber yaşayabilir olmalıdır. Planlar, uygulamaya aktarılabilir, operasyonel uygulamalara kırılabilir ve takip edilebilir özellikte hazırlanmalıdır. Aksi durumda, hızla değişen ortam ile uyumlanmak imkânsız hale gelecek ve işletme esnekliğini kaybedecektir.
Stratejik Değerlendirme ve Kontrol ‘STRATEJİK PLANIMIZ NE KADAR BAŞARILI OLDU? YOLDA NELER ÖĞRENDİK’
Stratejik yönetim sürecinin son evresi, seçilen stratejiler için değerlendirme ölçütlerinin belirlenmesi, stratejilerin değerlendirilmesi ve kontrolünün yapılmasıdır.
- Tahminlerin kontrolü sağlanmalıdır. Ekonomik büyüme tahminleri, rakip ürün ve davranış tahmini, teknolojik değişim tahmini, maliyetlerin tahmini, vb.
- Stratejik gözetim yapılmalıdır. Önceden farkına varılmamış kritik olaylar, kaçırılmış fırsatlar, ciddi tehditler oluşturabilecek gelişmeler bu başlıkta incelenmelidir.
- Uygulama kontrolü sağlanmalıdır. Önemli KPI lar değerlendirilmelidir. Mevcut stratejinin gelişen ve değişen olaylar karşısında değişime ihtiyacı var mı? Sorusu cevaplanmalıdır.
- Stratejilerin başarısını değerlendirecek nicel ve nitel ölçütler oluşturulmalıdır. Nicel ölçütler; karlılık oranları, verimlilik oranları, pazar payında artış, üretim maliyetleri, vb. Nitel ölçütler; hedef ve planların uyumluluğu ve gerçekleşme durumu, stratejilerin işletme içinde kabul görme durumu, vb.
- Ölçme ve değerlendirme yapılarak yöneticilere geri beslemede bulunulur. Belirlenmiş anahtar performans göstergeleri hem bireylerin hem de departmanların değerlendirmesinde kullanılabilir.
